Η επανάσταση των γκολκίπερ

Το Sports Journeys βλέποντας τους τερματοφύλακες, τον έναν μετά τον άλλο, να σκοράρουν αποφάσισε να φωτίσει λίγο περισσότερο την συγκεκριμένη θέση.

Σύμπτωση επαναλαμβανόμενη παύει να λογίζεται ως τέτοια. Με αυτό ως οδηγό και μία κουβέντα στο τηλέφωνο με τον Μάρκο, προέκυψε η κάτωθι καταγραφή δεδομένων για την θέση του τερματοφύλακα στο σύγχρονο ποδόσφαιρο.

Ο Άλισον Μπέκερ έγινε το τελευταίο όνομα που προστέθηκε σε μία αρκετά μεγάλη λίστα γκολκίπερ που βρήκαν δίχτυα κατά την διάρκεια της τρέχουσας περιόδου. Σε αυτή βρίσκεται και ο «δικός μας» Νίκος Παπαδόπουλος του Αστέρα Τρίπολης, χάρη στο… σεντερφορίσιο τελείωμά του κόντρα στον Παναθηναϊκό.

Πριν όμως φτάσουμε σε αυτό το σημείο, έχει προηγηθεί μία ολόκληρη… επανάσταση, θα μπορούσε να πει κάποιος. Με το πέρασμα των χρόνων η θέση έχει αλλάξει. Αυτό συνέβη διότι έχουν τροποποιηθεί οι κανονισμοί, τα συστήματα που χρησιμοποιούνται, ακόμα και η ανθρώπινη φυσιολογία!

Οι πρωτοπόροι προπονητές

Οι πρώτες καταγραφές χρήσης τερματοφύλακα με ενεργό ρόλο στον τρόπο παιχνιδιού εμφανίζονται το 1950. Ο Γκούσταβ Σέμπες, προπονητής της Εθνικής Ουγγαρία, προκάλεσε επανάσταση εκείνη την περίοδο, εφαρμόζοντας το 4-2-4 με συνεχή αλλαγή θέσεων των ποδοσφαιριστών του και διαρκή κίνηση της μπάλας.

Για να επιτύχει η τακτική αυτή, δημιούργησε τον πρώτο γκολκίπερ που έπαιξε άρτια τον ρόλο του στόπερ. Ο Γκιούλα Γκρόσιτς, λοιπόν, αποτέλεσε τον προπομπό των όσων παρακολουθούμε στο σύγχρονο ποδόσφαιρο. Σίγουρα όχι με προσόντα ανάλογα των σημερινών τερματοφυλάκων, όμως κατά κάποιο τρόπο έδειξε τον δρόμο.

Ο ίδιος θυμάται: «Όταν μου ζητήθηκε να παίξω για πρώτη φορά 20 μέτρα μακριά από την εστία μου απόρησα. Χρειάστηκαν αρκετοί μήνες για να το συνηθίσω, ωστόσο έπρεπε να λειτουργώ πολύ γρήγορα εκτός περιοχής, διότι η ομάδα έπαιζε πολύ επιθετικά, αφήνοντας χώρους. Στις προπονήσεις πέρα από τις δικές μου ασκήσεις, δούλευα ως στόπερ στο οικογενειακό διπλό!».

Πέρασαν 20 χρόνια για να δούμε κάτι ανάλογο. Ο Ρίνους Μίχελς αξιοποιώντας την πρώτη ύλη των Μαγυάρων, το πήγε ένα βήμα παρακάτω με τoν Άγιαξ, την Μπαρτσελόνα και την Ολλανδία, του «Total Football». Το 1974 επέλεξε στο Παγκόσμιο Κύπελλο τον Γιαν Γιόνγκμπλεντ  για βασικό τερματοφύλακα.

Μία κλήση που προκάλεσε τρομερή έκπληξη, διότι μιλάμε για έναν «άσο» με ύψος 1.79, που αγωνιζόταν στην FC Amsterdam και ελάχιστοι γνώριζαν τις ποδοσφαιρικές καταβολές του. «Στο δικό μας στιλ παιχνιδιού, ο Γιαν είναι πολύτιμο εργαλείο, γιατί ξέρει μπάλα και συμμετέχει ενεργά», η απόκριση του σπουδαίου κόουτς όταν ρωτήθηκε για την επιλογή του, λίγο πριν από την έναρξη του Μουντιάλ.

Η εξέλιξη στον 20^ο αιώνα

Για εκείνους που έχουν παρακολουθήσει την πορεία του αθλήματος από τις δεκαετίες του ’70 και του ’80, πιθανολογώ πως είναι εύκολο να εντοπίσουν τις διαφορές. Πίσω σε εκείνα τα χρόνια, οι γκολκίπερ δεν χρειάζονταν τρομερά σωματικά προσόντα για να καθιερωθούν στο βασικό σχήμα. Ή για να το θέσω πιο σωστά, το μπόι δεν αποτελούσε το πρώτο κριτήριο.

Για παράδειγμα ο σπουδαίος Ντίνο Τζοφ έβλεπε τον κόσμο από τα 182 εκατοστά, παρόλα αυτά διέθετε στοιχεία στο παιχνίδι του, που τον καθιστούσαν ξεχωριστό. Η διορατικότητα της φάσης, το «κρύο αίμα» όταν φλεγόταν το ματς και οι καίριες τοποθετήσεις ήταν μερικά από αυτά.

Ο Νίκος Σαργκάνης εντάσσεται επίσης σε αυτή τη λίστα. Με ύψος 1.83 δεν θεωρείται πρώτο μπόι, αλλά έφτανε στον… Θεό με το τεράστιο άλμα και τα εκπληκτικά ρεφλέξ του. Βέβαια, ο παλαίμαχος διεθνής γκολκίπερ δεν αποτελεί το ιδανικό παράδειγμα. Πρώτον διότι διέθετε εξαιρετική τεχνική με την μπάλα στα πόδια και δεύτερον γιατί ήταν από τους λίγους τότε, που στάθηκε ως «λίμπερο». Πέραν τούτου, εκτελούσε πέναλτι με εξαιρετικά ποσοστά ευστοχίας.

Από τις αρχές της δεκαετίας του 1990, αρχίζουν να αλλάζουν ριζικά τα δεδομένα. Η αθλητικότητα γίνεται πρώτο ζητούμενο, ενώ σιγά σιγά στην εξίσωση μπαίνουν και τα τεχνικά χαρακτηριστικά. Ταχύτητα, έκρηξη και καλός χειρισμός της μπάλας αποτελούν σημαντικά κριτήρια που οφείλει να πληροί ένας γκολκίπερ. Ο τεράστιος Πέτερ Σμάιχελ είναι από τα πρώτα παραδείγματα αυτής της διαφοροποίησης.

Φυσικά, οι επιρροές του «Total Football» και το παιχνίδι κατοχής που κάνει ολοένα και πιο έντονη την εμφάνισή του, συμβάλλουν περισσότερο στην εξέλιξη της θέσης. Για να είμαστε ακριβείς την καθιστούν αναγκαία!

Η τελειοποίηση του 21^ου αιώνα

Μπαίνοντας στο 2000 οι μετρίου αναστήματος τερματοφύλακες σχεδόν εξαφανίζονται. Προσεγγίζοντας το 2010 όλοι οι επαγγελματίες γκολκίπερ έχουν τρομερά αθλητικά προσόντα και από το 2014 δεν νοείται κάποιος να μην μπορεί να παίξει με την μπάλα στα πόδια.

Το ποδόσφαιρο μεταβάλλεται διαρκώς όπως ένας ζωντανός οργανισμός, κάτι που κατέστη σαφές με την εμφάνιση του Πεπ Γκουαρντιόλα. Ο… Δαρβίνος της στρογγυλής θεάς, φροντίζει κάθε χρόνο να μας εμφανίζει και ένα νέο τακτικό στοιχείο, εξελίσσοντας όλο και περισσότερο τα εκάστοτε project.

Μέσα σε αυτές τις αλλαγές, καθιέρωσε τον τερματοφύλακα ως ενεργό μέλος της ομάδας στο κομμάτι της ανάπτυξης. Θυμίζω ότι έδιωξε τον αρχηγό και πολύ δυνατό στα αποδυτήρια της Σίτι, Τζο Χαρτ, διότι δεν μπορούσε να εξυπηρετήσει το πλάνο!

Ο Πάκι Μπόνερ σε πρόσφατη έρευνα που δημοσίευσε στα ειδικά εγχειρίδια της UEFA, για τις σχολές προπονητών, τονίζει ότι ο ρόλος του σύγχρονου γκολκίπερ είναι πολυδιάστατος. Καθώς από εκείνον ξεκινάει η διαδικασία του build up. Εκείνος μπορεί να δημιουργήσει προϋποθέσεις για γκολ με μακρινές μεταβιβάσεις, να σκοράρει και φυσικά είναι αυτός που κουμαντάρει ολόκληρη την αμυντική λειτουργία.

Ο ρόλος της προπόνησης

Καλή η τακτική ανάλυση και τα στατιστικά στοιχεία. Για να φτάσει ένας τερματοφύλακας να εκπληρώσει όλες αυτές τις δουλειές μέσα στο χορτάρι, απαιτούνται μπόλικες εργατοώρες. Παρακολουθώντας από κοντά προπονήσεις μεγάλων ομάδων, το συμπέρασμα που προκύπτει είναι ένα: οι γκολκίπερ έχουν το μεγαλύτερο φόρτο εργασίας.

Πλέον, το καθημερινό ασκησιολόγιο έχει εμπλουτιστεί με αρκετές ώρες παιχνιδιού με τα πόδια. Ακόμα και οι… πατροπαράδοτες πτήσεις, συνδυάζονται με τακτικά στοιχεία. Η συναρμογή γίνεται με μπάλα και ασκήσεις εφάμιλλες των υπόλοιπων παικτών. Πολλοί προπονητές καταφεύγουν σε δίτερμα με στόχους, βάζοντας μέσα στην τακτική τους τερματοφύλακες.

Κάπου εδώ, επιστρέφουμε στον Άλισον και το υπέροχο τέρμα που σημείωσε με γυριστή κεφαλιά κόντρα στην Γουέστ Μπρομ. Είναι κατανοητό πως υπάρχει ο παράγοντας τύχη. Το μεγαλύτερο ποσοστό όμως ανήκει στην τεχνική ικανότητα του Βραζιλιάνου και στις δεξιότητες που αναπτύσσουν οι νέοι τερματοφύλακες μέσα από την προπόνηση.

Για τον υπογράφοντα τις ανωτέρω αράδες, η εικόνα του Άλισον την προηγούμενη Κυριακή, «καθρεφτίζει» το μοντέλο του σύγχρονου γκολκίπερ σε όλα τα επίπεδα.

Εις το επανιδείν

Ακούστε όλα τα επεισόδια του Sports Journeys στο YouTube αλλά και σε όλες τις πλατφόρμες αναπαραγωγής Podcast!

Μίξη ήχου – Επεξεργασία: E ‘n D Productions
Photo Credits: The Gurdian